Μονή Καψά

 

 

Η μονή Καψά είναι ορθόδοξο μοναστήρι το οποίο βρίσκεται στο δήμο Σητείας, στη νοτιοανατολική Κρήτη. Είναι αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο. Η μονή κτισμένη σε πλαγιά με θέα το Λιβυκό Πέλαγος, δίπλα στην έξοδο του φαραγγιού των Περβολακίων, σε ύψος περίπου 60 μέτρων. Ο ναός της μονής είναι δίκλιτος και σπηλαιώδης. Το ένα κλίτος είναι αφιερωμένο στον Ιωάννη Πρόδρομο και στο άλλο στην Αγία Τριάδα.^[2] Έχει χαρακτηριστικό δάπεδο από βότσαλα που σχηματίζουν διάφορα μοτίβα και θρησκευτικά σύμβολα.^[3]

Φαίνεται ότι στην περιοχή είχαν εγκατασταθεί ερημίτες και μοναχοί από τη βυζαντινή περίοδο. Πιθανόν κατά την ενετική περίοδο υπήρχε στην θέση μικρό μοναστήρι, το οποίο μάλλον ερήμωσε μετά από πειρατικές επιδρομές.^[4] Στο βόρειο τοίχο του ναού βρίσκονται τοιχογραφίες με χαράγματα με χρονολογίες από το 1552 μέχρι το 1809. Ο τοίχος αυτός μαζί με τη κόγχη είναι το μόνο τμήμα που σώζεται από την παλιά μονή. Η μονή αναβίωσε στα μέσα του 19ου αιώνα από τον ασκητή Ιωσήφ Γεροντογιάννη. Ο Γεροντογιάννης είχε γεννηθεί και παντρευτεί στην περιοχή και το 1841 άρχισε να ξανακτίζει τη μονή, μέχρι το θάνατό του το 1874. Το έργο συνέχισε ο εγγονός του. Το 1900 η μονή κρίθηκε διαλυτέα και προσαρτήθηκε στη μονή Τοπλού. Κατά τη διάρκεια της κατοχής της Ελλάδας, λόγω της βοήθειας που παρείχε η μονή στα συμμαχικά στρατεύματα διατάχθηκε η εκκένωσή της. Οι μοναχοί επανήλθαν μετά τη λήξη του πολέμου. Το 2005-2006 έλαβαν χώρα εργασίες αποκατάστασης.^[2]

Από τη μονή μονοπάτι οδηγεί στο σπήλαιο όπου μόνασε ο Γεροντογιάννης.

 https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%BF%CE%BD%CE%AE_%CE%9A%CE%B1%CF%88%CE%AC

Η Μονή Καψά βρίσκεται ανατολικά από το Μακρύγιαλο, στο δρόμο προς Γούδουρα. Το πλήρες όνομα του μοναστηριού είναι Μονή Αγίου Ιωάννη Καψά και είναι μετόχι της Μονής Τοπλού κοντά στο Βάι και τη Σητεία.

Το μοναστήρι μοιάζει σκαλισμένο πάνω στο λόφο δίπλα στο φαράγγι Περβολάκια, ατενίζοντας το Λιβυκό Πέλαγος και το Κουφονήσι απέναντι.

Η Μονή Καψά είναι ανοιχτή καθημερινά από τις 6.30-12.30 και 3.30-7.00 και είναι αρκετά αυστηρή σε θέματα ευπρεπούς ενδυμασίας για την είσοδο στο ναό.

 

 

Η Μονή Καψά πανηγυρίζει στις 29 Αυγούστου, τη μέρα που η εκκλησία τιμά τον αποκεφαλισμό του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου. Χιλιάδες πιστοί έρχονται από διάφορα μέρη της Κρήτης από το προηγούμενο βράδυ για να παρευρεθούν στη μεγάλη γιορτή, ακόμα και με τα πόδια από τα γειτονικά χωριά.

Πως θα πάτε στη Μονή Καψά

Η Μονή Καψά βρίσκεται 7 χλμ από το Μακρύγιαλο. Αν έρχεστε από Σητεία (37χλμ) μπορείτε να την προσεγγίσετε στρίβοντας προς Γούδουρα, ενώ αν έρχεστε από Ιεράπετρα (32χλμ ανατολικά), απλά συνεχίζετε στο δρόμο ευθεία μετά το Μακρύγιαλο και την Ανάληψη.

Ο δρόμος είναι ασφαλτοστρωμένος και με εξαιρετική θέα στους μικρούς κολπίσκους της περιοχής. Ίσως σε κάποιον από αυτούς να θελήσετε να σταματήσετε και για μια βουτιά, είναι άκρως προκλητικοί!

Η ιστορία της Μονής Καψά

Η Μονή Καψά ιδρύθηκε το 15ο αιώνα σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή, ενώ σύμφωνα με άλλες πηγές μπορεί να ιδρύθηκε πολύ νωρίτερα, το 14ο ή ακόμα και τον 13ο αιώνα.

Το 1471 Τούρκοι έκαναν επιδρομή από τη θάλασσα και κατάστρεψαν μεγάλο μέρος του μοναστηριού. Η περιοχή πέρασε από τα χέρια διάφορων ιδιοκτητών και έμεινε γνωστή με το όνομα ενός από αυτούς, που ονομάζονταν Καψάς.

Η μισο-ερειπωμένη μονή αναστηλώθηκε 400 χρόνια αργότερα από τον μοναχό Ιωσήφ Γεροντογιάννη, που την έκανε γνωστή όχι μόνο σε ολόκληρη την Κρήτη, αλλά και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Το έργο του Γεροντογιάννη συνέχισε ο εγγονός του Ιωσήφ Γεροντάκης και οι επόμενοι ηγούμενοι μετά από αυτόν.

Η Μονή Καψά υπήρξε κέντρο αντίστασης κατά του Γερμανικού στρατού κατοχής την περίοδο 1941-1944. Εδώ κατέφευγαν Ελληνες και Αγγλοι αντιστασιακοί για να κρυφτούν και στη συνέχεια να φυγαδευτούν στην Αίγυπτο με βρετανικά υποβρύχια. Ηγούμενος στη Μονή Καψά την περίοδο εκείνη ήταν ο Ιλαρίων Συντυχάκης, που μαζί με τους υπόλοιπους μοναχούς υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν το μοναστήρι το Νοέμβριο του 1943 μετά από διαταγή των Γερμανών. Επέστρεψαν όμως μετά το τέλος του πολέμου.

Ο Αγιος Ιωσήφ Γεροντογιάννης

Το 1799 γεννήθηκε στο μισο-ερειπωμένο μοναστήρι ο Ιωάννης Βιτσέντζος ή Γεροντογιάννης, ο άνθρωπος που έμελλε να αναστηλώσει τη Μονή Καψά το 1861. Τα πρώτα χρόνια της ζωής του ο Γεροντογιάννης δεν ήταν αυτό που θα λέγαμε ενάρετος και καλός Χριστιανός. Μάλλον ένας καβγατζής, ατίθασος, σκληρόκαρδος άνθρωπος ήταν που χρησιμοποιούσε το μοναστήρι και το διπλανό φαράγγι για να κρύβεται, όταν τον κυνηγούσαν οι Τούρκοι.

Παντρεύτηκε και απέκτησε 4 παιδιά, 3 κόρες και ένα γιό. Κάποια Κυριακή ο Γεροντογιάννης έφυγε μαζί με τη γυναίκα του Καλλιόπη για να πουλήσει ξύλα και να αγοράσει κρασί από τα γειτονικά χωριά Χανδρά και Αρμένους. Τα παιδιά έμειναν μόνα τους και αυτό αποδείχτηκε μοιραίο για μια από τις κόρες του, που κάηκε σε πυρκαγιά. Το τραγικό αυτό ατύχημα ο Γεροντογιάννης το είδε σαν θεία τιμωρία για την αμαρτωλή ζωή του και γιατί δεν τήρησε την Κυριακάτικη αργία.

Από τη στιγμή αυτή η ζωή του άλλαξε τελείως, όπως και ο χαρακτήρας του. Ο Γεροντογιάννης αφιέρωσε τη ζωή του στις ελεημοσύνες και τη λατρεία του Θεού. Λέγεται ότι έβλεπε οράματα και ότι θεράπευε όσους προσέρχονταν σ’ αυτόν και ζητούσαν τη βοήθεια του. Η Μονή Καψά όπου ζούσε έγινε διάσημη σ’ ολόκληρη την Κρήτη και πολλοί πιστοί έρχονταν από μακριά για να προσευχηθούν. Ένας από τους πιστούς αυτούς ήταν ο τότε ιδιοκτήτης της περιοχής, ο ΧατζηΝικόλαος Ζαφείρης που το 1841 την παραχώρησε στον Γεροντογιάννη για να ανακαινίσει το μοναστήρι.

Ο Γεροντογιάννης εργάστηκε σκληρά για την ανακαίνιση της Μονής, ωστόσο είναι ελλιπείς οι πληροφορίες για το τι βρήκε στη Μονή Καψά το 1841. Το μόνο βέβαιο είναι ότι υπήρχε ο σπηλαιώδης ναός του Αγίου Ιωάννη, ένα πηγάδι με υφάλμυρο νερό και δυο μισογκρεμισμένα οικήματα που αναστηλώθηκαν και υπάρχουν και σήμερα.

το σπήλαιο όπου έμενε ο Γεροντογιάννης

Οι εργασίες στη Μονή Καψά συνεχίστηκαν για χρόνια, ενώ το 1861 προστέθηκε και το δεύτερο κλίτος της Μονής αφιερωμένο στην Αγία Τριάδα. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο της Μονής Καψάς κατασκευάστηκε το 1869 από τον Χατζημηνά και αγιογραφήθηκε το 1874 από τον Αντώνης Αλεξανδρίδη.

Ο ίδιος ο Γεροντογιάννης, που είχε γίνει μοναχός με το όνομα Ιωσήφ, έμενε σε ένα σπήλαιο 100 μέτρα από το μοναστήρι και συνέχισε να κηρύττει και να θεραπεύει μέχρι το θάνατο του στις 6 Αυγούστου του 1874. Σήμερα τιμάται σαν Αγιος Ιωσήφ Γεροντογιάννης στις 7 Αυγούστου.

Τα επόμενα χρόνια, ο εγγονός του Γεροντογιάννη, Αρχιμανδρίτης Ιωσήφ Γεροντάκης, ήταν αυτός που επέκτεινε τις εγκαταστάσεις στη Μονής Καψά, έφερε νερό στο μοναστήρι και καλλιέργησε τα κτήματα στην γύρω περιοχή