Γιαν Βνεκ (πολωνικά: Jan Wnęk‎ 28 Αυγούστου 1828 – 10 Ιουλίου 1869)

Το αμφισβητούμενο μοντέλο του ανεμοπτέρου του Γιαν Βνεκ στο Μουσείο Εθνογραφίας της Κρακοβίας στην Πολωνία.


28 Αυγούστου 1828 (193 χρόνια πριν) γεννήθηκε:

Γιαν Βνεκ Πολωνός εφευρέτης

Ο Γιαν Βνεκ (πολωνικά: Jan Wnęk‎ 28 Αυγούστου 1828 – 10 Ιουλίου 1869) ήταν Πολωνός γλύπτης θρησκευτικών αγαλμάτων ο οποίος θεωρείται πως κατασκεύασε και έθεσε σε πτήση ένα ανεμόπτερο την δεκαετία του 1860, πριν από τις πτήσεις του Ότο Λίλιενταλ. Υπάρχει ένα επανακατασκευασμένο αμφισβητούμενο αντίγραφο του ανεμοπτέρου του Βνεκ στο Μουσείο Τεχνολογίας της Κρακοβίας.

Ο Γιαν Βνεκ γεννήθηκε στην στην Καζόφσκα πλησίον της Ντάμπροβα Τάρνοβσκα. Ήταν γιος ενός δουλοπάροικου και ως εκ τούτου δεν έλαβε την τυπική εκπαίδευση, αλλά εκπαιδεύτηκε ως ξυλουργός. Έχοντας ενθαρρυνθεί από έναν ιερέα της περιοχής του, τον Στάνισλαβ Μόργκενστερν ο Βνεκ έγινε επιτυχημένος γλύπτης σε ξύλο και πέτρα σε εκκλησίες και κοιμητήρια στην Κρακοβία και το Οτπόρυσοφ. Οι άγγελοι που δημιούργησε περιγράφονται ως έχοντες φτερά «εξαιρετικής ομορφιάς». Διέθετε επίσης ενστικτώδες ταλέντο για τη μηχανική και βελτίωσε τα αγροτικά μηχανήματα της εποχής του, ενώ συμμετείχε και σε θεατρικές παραστάσεις ως ηθοποιός.[1]

Δεν υπάρχουν σύγχρονες γραπτές περιγραφές του ανεμοπτέρου και η ανακατασκευή που έγινε από το Μουσείο Εθνογραφίας της Κρακοβίας είναι εντελώς αμφισβητούμενη. Οι ισχυρισμοί πως πραγματοποίησε πτήσεις βασίζονται σε προφορικές παραδόσεις. Ωστόσο ο καθηγητής Ταντέουζ Σεβερύν, πρώην διευθυντής του Μουσείου Εθνογραφίας, ισχυρίστηκε πως ανακάλυψε ορισμένα εκκλησιαστικά κείμενα με περιγραφές των πτήσεων του Γιαν Βνεκ, τα οποία όμως δεν δημοσιοποιήθηκαν ποτέ.[2]

Ο Βνεκ δεν είχε λάβει εκπαίδευση επίσημης μορφής, και οι ιδέες του βασιζόταν στις παρατηρήσεις του σχετικά με το πέταγμα των πουλιών και τις προσωπικές του ικανότητες ως εργάτης. Παρατήρησε πως μερικά πουλιά που πετούσαν σε μεγάλο υψόμετρο χρησιμοποιούσαν τα ανοδικά ρεύματα αέρα για να αποκτήσουν ύψος και έτσι αναγνώρισε τις κατάλληλες καιρικές συνθήκες για την πραγματοποίηση των πτήσεων του. Σύμφωνα με ισχυρισμούς κατασκεύασε αρκετά πειραματικά μοντέλα αν και δεν κατανοούσε την θεωρία της αεροδυναμικής άνωσης, αντιγράφοντας το άνω τμήμα της πτέρυγας ενός πουλιού. Δοκίμασε τα μοντέλα του, θέτοντάς τα σε κίνηση με το χέρι. Το 1866 λέγεται πως ξεκίνησε να κατασκευάζει ένα μεγάλης κλίμακας ανεμόπτερο το οποίο ονόμασε Loty (Αεροπόρος), το οποίο είχε πλαίσιο από ξύλο φιλύρας καλυμμένο με βερνικωμένο λινό ύφασμα. Λέγεται πως έλεγχε το ανεμόπτερο συστρέφοντας τα άκρα των φτερών με σχοινιά που είχε δέσει σε αναβολείς στα πόδια του. Ο Βνεκ λέγεται πως πραγματοποίησε τις πρώτες σύντομες ελεγχόμενες πτήσεις του τον Ιούνιο του ιδίου χρόνου από ένα μικρό λόφο. Μετά από αρκετές δοκιμές, μερικές τροποποιήσεις και αφού έμαθε τη συμπεριφορά του ανεμοπτέρου του, ο Βνεκ ζήτησε την άδεια από τον ιερέα του ναού του Οτπορύσοφ, Στάνισλαβ Μόργκενστερν, για την κατασκευή ειδικής ράμπας στην κορυφή του καμπαναριού ώστε να απογειώνεται από εκεί. Το υψόμετρο του καμπαναριού βρίσκεται στα 45 μέτρα και έχει βρίσκεται στην κορυφή ενός λόφου ύψους 50 μέτρων. Έτσι υπήρχε πλέον η δυνατότητα για πραγματοποίηση πτήσεων από υψόμετρο 95 μέτρων πάνω από την κοιλάδα.[1][2][3]

Λέγεται πως πραγματοποιήθηκαν αρκετές δημόσιες πτήσεις μεταξύ 1866 και 1869, κυρίως κατά την διάρκεια θρησκευτικών εορτών, καρναβαλιών και εορτασμών για το νέο χρόνο. Κατά την διάρκεια του καρναβαλιού της Πεντηκοστής στις 16 Μαΐου 1869 στο Οτπόρυσοφ της Αυστροουγγαρίας, ο Βνεκ πραγματοποίησε πτήση η οποία κατέληξε σε ατύχημα.[1]

Πέθανε μερικές εβδομάδες αργότερα, σε ηλικία 41 ετών, αφήνοντας πίσω του τη σύζυγο του μαζί με τρία παιδιά. Οι πτητικές δραστηριότητες του διήρκεσαν περίπου τέσσερα χρόνια. Εάν αυτές πραγματοποιήθηκαν, προηγήθηκαν του Ότο Λίλιενταλ κατά 25 χρόνια. Ήταν άγνωστος πέρα από την τοπική κοινωνία της περιοχής του, και οποιοδήποτε επίτευγμα του δεν είχε επιρροή στην εξέλιξη της βαρύτερης από τον αέρα πτήσης