Τρυγητής, Σταυριάτης, Ορτυκολόγος,

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ

Ο Σεπτέμβριος λέγεται και Τρυγητής (γιατί γίνεται ο τρύγος των σταφυλιών), Σταυριάτης (γιατί στις 14 γιορτάζουμε την Ύψωση του Τίμιου Σταυρού), Ορτυκολόγος (γιατί εμφανίζονται τα αποδημητικά ορτύκια).

Το Σεπτέμβριο τρώμε... Σταφύλια, σύκα, κρεμμύδια ξερά, καλοκαιρινή πατάτα, νωπά καρύδια, φιστίκια Αιγίνης.

Καλό μήνα!

μήνας Σεπτέμβριος ή Σεπτέμβρης

Ονομασίες του μήνα Σεπτέμβρη

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ


Αττικός μήνας: ΒΟΗΔΡΟΜΙΩΝ (15 Σεπτεμβρίου - 13 Οκτωβρίου)
Ο Σεπτέμβριος -Τρυγητής- παράγεται απ' τη λατινική Septem (=επτά). Ήταν ο έβδομος μήνας του ρωμαϊκού ημερολογίου, τότε που ο χρόνος άρχιζε από το Μάρτη.
Η πρώτη Σεπτεμβρίου -Πρωτοσταυριά- ορίστηκε από το 313 μ.Χ. ως αρχή των θρησκευτικών δεκαπεντάχρονων περιόδων της λεγόμενης Ινδίκτου. Τις Ινδικτιώνες τις καθιέρωσαν οι Άγιοι Πατέρες -επηρεασμένοι από τους Ρωμαίους- για φορολογικούς κυρίως σκοπούς. Την Πρωτοσεπτεμπριά οι αγρότες «καλούσαν» με διάφορους τρόπους και τεχνικές που θυμίζουν αρχαία θεσμοφόρια, το «πνεύμα της βλαστήσεως». Ο σπόρος που ήταν προορισμένος για τη σπορά «στέλλεται εις την εκκλησίαν διά να ευλογηθεί». Στην Κω κρεμούν στο εικονοστάσι το σύμβολο της «Αρκιχρονιάς»: μια αρμαθιά από ρόδι, σταφύλι, κυδώνι, σκόρδο και φύλλο από τον πλάτανο του Ιπποκράτη.
Τρυγητής: «Η πρώτη ημέρα του (Σεπτέμβρη) Τρυγητή χαιρετιζόταν στη Θράκη με τύμπανα και τραγούδια. Οι ληνοί συνοδεύονταν δ' ομάδων ορχουμένων και αδόντων. Την νύκτα παρέες προσωπιδοφόρων εν τυμπάνοις και αλαλαγμοίς τρέχουν στους δρόμους».
Τα δρώμενα αυτά θυμίζουν αρχαία Οσχοφόρια στα οποία νέοι φορώντας στεφάνια από κλαδιά αμπέλου (όσχους) ξεκινούσαν από τον ναό του Διονύσου πηγαίνοντας προς τους αμπελώνες και τα πατητήρια. Λέγεται επίσης Σταυρός και Σποριάς.
Το Σεπτέμβρη ο τρύγος συνεχίζεται ενώ αρχίζει η σπορά και το όργωμα.

Σεπτέμβριος. Ιστορικές αναφορές και παραδοσιακά έθιμα

Ο Σεπτέμβριος, ή Σεπτέμβρης, ή Σταυρίτεν (ποντιακά), είναι ο ένατος μήνας του έτους κατά το Γρηγοριανό ημερολόγιο και πρώτος μήνας του Φθινοπώρου. Το φθινόπωρο οφείλει το όνομα του στο ρήμα φθίνω και τα οπωρικά που τελειώνουν σιγά-σιγά και σημαίνει την εποχή που φθίνουν, που παύουν να καρπίζουν τα οπωροφόρα δέντρα. Περιλαμβάνει 30 ημέρες.

 

Απέραντοι αμπελώνες στην Τοσκάνη
Ο Σεπτέμβριος λέγεται και Τρυγητής (γιατί γίνεται ο τρύγος των σταφυλιών), Σταυριάτης (γιατί στις 14 γιορτάζουμε την Ύψωση του Τίμιου Σταυρού), Ορτυκολόγος (γιατί εμφανίζονται τα αποδημητικά ορτύκια).
 

Γκόγια - Ο τρύγος
Ο μήνας Σεπτέμβριος συνδέεται άμεσα με την καρποφορία της αμπέλου και του τρύγου, γι’ αυτό στην παράδοση μας διασώθηκε και με το όνομα τρυγητής. Η εποχή του τρύγου πάντοτε στην ιστορία της καλλιέργειας αμπέλου ήταν ένα λαϊκό πανηγύρι, καθώς για την συγκομιδή του καρπού απαιτούνται πολλά χέρια. Ο τρύγος πάντα και παντού τελειώνει με χαρές, φαγοπότι και τραγούδια. Το Σεπτέμβρη ο τρύγος συνεχίζεται ενώ αρχίζει η σπορά και το όργωμα.



Στιγμιότυπο απο τον τρύγο



Στιγμιότυπο απο τον τρύγο
Ιστορικά Στοιχεία

Ο Σεπτέμβριος ήταν ο 7ος μήνας του Ρωμαϊκού ημερολογίου εξ ου και η ονομασία του. Ο Σεπτέμβριος παράγεται απ' τη λατινική Septem (=επτά) και βερ (το έαρ) δηλαδή η άνοιξη, δηλώνοντας ότι ο μήνας ήταν ο έβδομος μήνας των Ρωμαίων, αρχίζοντας από τον Μάρτιο που αρχικά ήταν ο πρώτος μήνας του Ρωμαϊκού έτους και την εαρινή ισημερία στις 24 Μαρτίου, οπότε και αρχίζει η άνοιξη.
Αργότερα όταν προστέθηκαν οι μήνες Φεβρουάριος και ο Ιανουάριος που πήρε και την πρώτη θέση στο ημερολόγιο, ο Σεπτέμβριος μετακινήθηκε στην ένατη θέση, αλλά ως ένατος μήνας από τους Χριστιανούς πια θεολόγους θεωρήθηκε Θείος, διότι αποτελείται από τρεις τριάδες


Του Αγίου Μάμαντος (2 Σεπτεμβρίου). Είναι άγιος βοσκός. Παλιά γίνονταν θυσίες προβάτων στα ξωκλήσια του, «προσέχοντας το αίμα να τρέξει μες στ' αυλάκι το νερό, που βγαίνει κάτω από το ιερό της εκκλησίας» (Σκύρος).
Το Γενέθλιον της Θεοτόκου (8 Σεπτεμβρίου). Της Παναγιάς της Αποσοδειάς (Αιτωλία), της Καρυδούς (Καστοριά).
Της Υψώσεως του Σταυρού (14 Σεπτεμβρίου). Βυζάντιο

Στη Βυζαντινή περίοδο ο Σεπτέμβριος ήταν ο πρώτος μήνας του επίσημου ημερολογιακού έτους, όπου η 1η Σεπτεμβρίου ήταν η αρχή της Ινδίκτου οπότε και αρχίζει το εκκλησιαστικό έτος που ακολουθεί μέχρι σήμερα η Ορθόδοξη Εκκλησία. Από την εποχή του Μεγάλου Κωνσταντίνου η 1η Σεπτεμβρίου εορτάζεται ως αρχή του εκκλησιαστικού έτους.



Άγιος Κωνσταντίνος και Αγία Ελένη



Ρώμη

Στην Ανατολική Ρωμαϊκή αυτοκρατορία η φθινοπωρινή ισημερία της 24ης Σεπτεμβρίου, θεωρούνταν και ημέρα πρωτοχρονιάς. Ήταν εποχή που σύμφωνα με ρωμαϊκό διάταγμα η ημερομηνία αυτή καθόριζε την αρχή της Ινδίκτου, δηλαδή της 15ετούς περιόδου φορολογίας. Αργότερα έφτασε η 1η του μήνα αυτού να οριστεί ως πρώτη του εκκλησιαστικού έτους.

Ο Οκταβιανός Αύγουστος καθόρισε την πρώτη μέρα του Σεπτεμβρίου αυτή ως ημέρα της Ινδικτιώνος, δηλαδή ημέρα απογραφής των υπηκόων της αυτοκρατορίας για την είσπραξη των φόρων. Αλλού αναφέρεται ότι αρχικά η 23η του μηνός, ημέρα των γενεθλίων του, είχε οριστεί από τον Οκταβιανό ως ημέρα της Ινδικτιώνος.



Στο ρωμαϊκό εορτολόγιο ο Jupiter , ο Ζευς πατήρ, θεός του ουρανού και της θύελλας, εορταζόταν στις Ειδούς κάθε μηνός, δηλαδή την 15 η μέρα του μήνα. Ειδικά κατά τις Ειδούς Σεπτεμβρίου και Νοεμβρίου, ο εορτασμός έπαιρνε ιδιαίτερη μεγαλοπρέπεια, με δημόσιο ιερό συμπόσιο (epulum Jovis), θεάματα και αγώνες. Ο Jupiter/Ζευς είχε στη Ρώμη ιδιαίτερο ιερέα (flamen dialis), που αντιπροσώπευε τον θεό σαν ζωντανό είδωλό του στον μεγαλοπρεπή ναό του στο Καπιτώλιο.

Το μήνα αυτό τελούνταν στη Ρώμη μεγάλες εορτές, τα Καπιτώλια και προς τιμήν του Δία τα Ρωμαία ή Μεγάλοι Ρωμαϊκοί Αγώνες (Ludi Romani), ιδρυτής των οποίων υπήρξε κατά την παράδοση, ο βασιλιάς Ταρκύνιος ο Πρεσβύτερος (616-578 π.Χ.).
Η Σύγκλητος θέλησε να δώσει στον Σεπτέμβριο το όνομα του αυτοκράτορα Τιβέριου (14 π.Χ.-37 μ.Χ.), ο οποίος όμως εναντιώθηκε, έχοντας την ωριμότητα να σκεφθεί ότι οι συνεχείς αλλαγές στις ονομασίες των μηνών για λόγους κολακείας των ισχυρών μόνο σύγχυση προκαλούσαν.

Αρχαία Ελλάδα

Για τους αρχαίους Έλληνες ο αντίστοιχος μήνας είχε πολλά ονόματα ανάλογα με την περιοχή, οι Μακεδόνες ονόμαζαν το μήνα Γορπιαίο, Βοηδρομιώνα τον ονόμαζαν οι Αθηναίοι και κατά το μήνα αυτό τελούσαν τα Μεγάλα Μυστήρια.
Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν δώδεκα μήνες. Στην αρχαία Αθήνα κάθε μήνας είχε 30 ημέρες (πλήρης μήνας) ή 29 ημέρες (κοίλος μήνας). Οι αντιστοιχίες τους με τους σημερινούς για το μήνα Σεπτέμβριο είναι



• Μεταγειτνιών (29 ημέρες) 16 Αυγούστου - 15 Σεπτεμβρίου
• Βοηοδρομιών (30 ημέρες) 16 Σεπτεμβρίου - 15 Οκτωβρίου

Η πρώτη ημέρα κάθε μήνα ονομαζόταν από τους αρχαίους μας νουμηνία. Η πρώτη κάθε μήνα ονομαζόταν από τους Ρωμαίους καλένδαι. Από εκεί βγήκε και το όνομα του ημερολογίου, το "calendar".

Στην Αθήνα την 5η ημέρα του μηνός Βοηδρομιώνος γιόρταζαν τα Γενέσια, μια γιορτή αφιερωμένη στους προγόνους, ημέρα πένθιμη προς τιμήν των γενετών (προγόνων). Κατά τον εορτασμό των Γενεσίων τελούσαν θυσία αφιερωμένη στη θεά Γαία.
Η 6η του μήνα ήταν ημέρα αφιερωμένη στην Αγροτέρα Αρτέμιδα, με πομπές και θυσίες στο ναό της θεάς στις Άγρες.

Την 7η ημέρα του μήνα γιόρταζαν τα Βοηδρόμια, μια γιορτή αφιερωμένη στον Απόλλωνα Βοηδρόμιο, προστάτη των πολεμιστών. Αρχικά η γιορτή καθιερώθηκε προς τιμήν της νίκης του Θησέα κατά των Αμαζόνων, αργότερα όμως την ίδια μέρα γιόρταζαν και τη νίκη των Αθηναίων κατά των Περσών στον Μαραθώνα.



Αναφορά στα Ελευσίνια Μυστήρια
Στις 15-22 του Βοηδρομιώνος τελούνταν τα Μεγάλα Μυστήρια (Ελευσίνια) ανά 5ετία. Το μήνα αυτό οι πρόγονοι μας έπιναν πολύ γάλα και εύχονταν για υγεία. Σύμφωνα με το Δημόκριτο κατά το μήνα Σεπτέμβριο συμβαίνουν εναλλαγές ανέμων και επικρατούν βροχές, φυσιολογικά φαινόμενα για την εποχή. Στο τέλος του μήνα εκδημούν τα χελιδόνια και όλα τα αποδημητικά πουλιά, γεγονός που έχει καταγραφεί από την αρχαιότητα ακόμη.

Έθιμα και παραδόσεις

Την Πρωτοσεπτεμπριά (την πρώτη ημέρα του Σεπτέμβρη) οι αγρότες «καλούσαν» με διάφορους τρόπους και τεχνικές που θυμίζουν αρχαία θεσμοφόρια, το «πνεύμα της βλαστήσεως». Ο σπόρος που ήταν προορισμένος για τη σπορά «στέλλεται εις την εκκλησίαν διά να ευλογηθεί».

Στην Κω κρεμούν στο εικονοστάσι το σύμβολο της «Αρκιχρονιάς»: μια αρμαθιά από ρόδι, σταφύλι, κυδώνι, σκόρδο και φύλλο από τον πλάτανο του Ιπποκράτη.



Στιγμιότυπα απο τον τρύγο
Ο τρυγητής είναι η πιο γνωστή και διαδεδομένη από τις ονομασίες του Σεπτεμβρίου στο λαϊκό καλαντάρι και συνδέεται βέβαια με τον «τρύγο» την κύρια αγροτική απασχόληση το μήνα αυτό. Στην εικονογραφία των Μηνών ο Σεπτέμβριος παριστάνεται ως τρυγητής με το τρυγοκόφινο, να τρυγάει ο ίδιος ή να πατά σταφύλια στο πατητήρι, περιστοιχισμένος από άνδρες και γυναίκες σε ευθυμία που τρυγούν τον μεθυστικό καρπό του αμπελιού.



Στιγμιότυπα απο τον τρύγο
Τα έθιμα του τρύγου έχουν τις ρίζες τους στην αρχαιότητα, όπου τα Διονυσιακά έθιμα κρατούσαν μέρες ολόκληρες, αφιερωμένες στο θεό του κρασιού τον Διόνυσο. Κατά την μυθολογία ο άμπελος ήταν γιος σατύρου και νύμφης και ευνοούμενος του Θεού Διονύσου. Όπως αναφέρεται, μια μέρα ο άμπελος βγήκε πάνω στο δέντρο για τον τρύγο, έπεσε όμως στο έδαφος και σκοτώθηκε. Τότε ο Διόνυσος παρεκάλεσε τον Δία και μεταμόρφωσε τον άμπελο σε ομώνυμο φυτό.







Αττικό μελανόμορφο αγγείο που αναπαριστά τις Διονυσιακές γιορτές
Επίσης τα Διονύσια ήταν γιορτές των αρχαίων Ελλήνων αφιερωμένες στον Διόνυσο, στο Βάκχο και στην Αφροδίτη και γινόταν μεγάλη κατανάλωση κρασιού, μέχρι μέθης. Ακολουθούσε τρικούβερτο γλέντι είτε στο σπίτι είτε στην ύπαιθρο, στα αλώνια, που παρέθεταν οι καλλιεργητές, σε όλους όσους βοήθησαν για τον τρύγο.




Αλλά και αργότερα, καθώς τα έθιμα αυτά μεταφέρθηκαν από γενιά σε γενιά, το γλέντι εξακολούθησε να είναι μεγάλο κατά την εποχή του τρύγου. Πάνω στη διασκέδαση και το φαγοπότι γίνονται χοροί με συνοδεία βιολιού, λαούτου. Άλλοι τραγουδούσαν δίστιχα, κλέφτικα και γινόταν μεγάλη κατανάλωση κρασιού. Τραγούδια της εποχής μαρτυρούν το μέγεθος του γλεντιού

«Εγώ σε πίνω για υγεία και συ κακό μου κάμνεις» κ.ά.