«Η συζυγική Ζωή» Σέρχιο Πιτόλ

Σε κάποιο ένθετο εφημερίδας λεγόμενο Βιβλιοθήκη παρουσιάζονται εκδόσεις βιβλίων. Σήμερα επέλεξα ένα άρθρο παρουσίασης για το βιβλίο «Η συζυγική  Ζωή» του Σέρχιο Πιτόλ

Άv σύμφωνα με τη ρήση του Όσκαρ Ουάιλντ, «το μόνο έγκλημα είναι να είναι κανείς ρηχός», τότε «Η συζυγική  Ζωή» του πολυβραβευμένου Μεξικανού συγγραφέα Σέρχιο Πιτόλ είναι το πορτρέτο μιας τέτοιας ακριβώς εγκληματικής ρηχότητας, δοσμένο με μια ορμητική μονοκοντυλιά.

Η ηρωίδα του βιβλίου, η Ζακλίν, έχει καταφέρει να ξεφύγει από τη ζωή στα όρια της μιζέριας που της επιφύλασσε η φτωχική της καταγωγή, μέσα από έναν πετυχημένο γάμο. Εντούτοις, στη διάρκεια του συζυγικού της βίου εξελίσσεται σε μια γυναίκα πανηγυρικά κενή και εγωκεντρική σε βαθμό τυφλότητας, που αυτοδηλητηριάζεται με γενναίες δόσεις μνησικακίας. Το κύριο πάθος με το οποίο αναπληρώνει την ψυχική της ανυπαρξία είναι μια βαθιά αποστροφή προς τον άντρα της, Νικόλας, η οποία οφείλεται, όπως η ίδια ισχυρίζεται σε κάθε ευκαιρία, στην τυραννία που της έχει επιβάλει αυτός ο βάρβαρος και φιλοχρήματος μοιχός!

Μέσα στην τσεχοφική αδράνεια του γάμου της, που είναι, για τον αναγνώστη, το μόνο ορατό σύμπτωμα αυτής της συζυγικής τυραννίας, συλλαμβάνει μια ιδέα που θα της επιτρέψει να ζήσει όπως εκείνη φαντάζεται πως της αρμόζει. Η Ιδέα, φυσικά, δεν είναι άλλη από τον φόνο του άντρα της και το βιβλίο αρθρώνεται ως η εξιστόρηοη των αλλεπάλληλων προσπαθειών της, μέσα στα τριάντα χρόνια συμβίωσης τους, να τον βγάλει απο τη μέση. Η καθεμιά απ' αυτές τις απόπειρες είναι πιο αξιοθρήνητη από την προηγούμενη, δεδομένου, αν μη τι άλλο, ότι είναι όλες δανεισμένες από τα πιο τετριμμένα αστυνομικά σενάρια!

Από τις πρώτες  σελίδες, η πληθωρική καρικατούρα της Ζακλίν αιχμαλωτίζει το ενδιαφέρον μέσα απο την ταύτιση του αναγνώστη, δηλαδη τη συμφιλίωσιι με την ιδέα ότι υπάρχει εδώ κάτι πολύ δικό μας  που είναι ταυτοόχρονα και καταγέλαστο και ντροπιασιικό.

Το στοιχείο της μαύρης σάτιρας που διαποτίζει την πλοκή, αποκτά αναπάντεχο βάθος όταν, καθώς πλησιάζει ο κάθε επικείμενος φόνος, οι σεξουαλικές συνευρέσεις του ζευγαριού ξεπερνούν κάθε προηγούμενο σε αμοιβαία διέγερση και ικανοποίηση! Σε κάθε τέτοια περίσταση, ο άντρας της πείθεται εκ νέου ότι η Ζακλίν είναι η κορυφαία, η  αληθινή γυναίκα της ζωής του. Εδώ, στη συγκίνηση και την περιέργεια του αναγνώστη για τις εξελίξεις, διαφαίνεται το τραγικό και συγκρουσιακό βάθος των χαρακτήρων, που όμως διαρκεί όσο και οι συνουσίες τους.

Ο κοινωνικός περίγυρος του βιβλίου είναι μια πολύπτυχη αναπαράσιαοη της μεξικάνικης κοινωνίας του 60 και του 70 όπως συνέβαινε και στο προηγούμενο μυθιστόρημα του Πιτόλ, «Το γαϊτανάκι του έρωτα» (2004), όπου η διαλεύκανση ενός παλιού φόνου από έναν ακαδημαϊκό γίνεται αφορμή για την μπαρόκ αναπαράσταση εκκεντρικών χαρακτήρων σε μια παρέλαση πα0ών.

Ο κοινωνικός σχολιασμός του Πιτόλ δεν είναι  διόλου ευκαταφρόνητος. Σαν εξωκειμενικά διαπιστευτήρια ας αναφερθούν το ότι διετέλεσε επί χρόνια διπλωματικός ακόλουθος του Μεξικού (στην Ανατολική Ευρώπη) και έχει συμβάλει αποφασιστικά με τις ισπανόφωνες μεταφράσεις του στην εξάπλωση συγγραφέων όπως οι Γκόμπροβιτς, Τζόζεφ Κόνραντ και Τζέιν Όστεν. Σε συνεντεύξεις του, ο συγγραφέας αποτάσσεται σθεναρά τον μαγικό ρεαλισμό, ο οποίος θεωρείται αναμενόμενος στη λογοτεχνία της Λατινικής Αμερικής, και συντάσσεται με τη συγγραφική παράδοση του Θερβάντες, όπου η παρωδία χρησιμοποιείται σαν αντίδοτο για την απογοήτευση, τη μικρότητα και την ασχήμια της καθημερινότητας.

Αυτό εξάλλου είναι και το πλαίσιο μέσα στο οποίο κατασκευάζεται ο τραγέλαφος της «Συζυγικής Ζωής»: o μονοδιάστατος ψυχισμός της Ζακλίν διαπνεόμενος από τα πιο ακραία πάθη με δίπλα της αφοσιωμένο, μεγαλόθυμο και υποδειγματικό βασανιστή και θύμα της, τον σύζυγό της Νικόλας. Το ελάχιστα μεταμφιεσμένο στοιχείο του γκροτέσκου χρησιμοποιείται επιτυχημένα ως ο μοχλός της ανατροπής του θλιβερού από... το γελοίο.

Ο τρόπος γραφής είναι κατά κανόνα κεφάτος και αλέγρος-ενίοτε και καταιγιστικός με προτάσεις- σιδηροδρόμους που όμως δεν κουράζουν-αν και υποφέρει ενίοτε από  άκομψες παρεισφρήσεις της αφηγηματικής φωνής: «Εδώ πρέπει να θυμηθούμε», «Ας ξαναγυρίσουμε όμως σ' εκείνο που αναφέραμε» κ.λπ. Υπάρχει ακόμη η άτοπη επανάληψη κάποιων εμβληματικών στιγμών, όπως η επιφοίτηση της κακίας της Ζακλίν που την πρώτη της εμφάνιση ο αναγνώστης χαιρετά με αγαλλίαση, αλλά η oποία καταλήγει να φθαρεί σε βαθμό ενοχλητικό.

Παρ' όλα αυτά, η ψυχαγωγική διάσταση του βιβλίου συνιστά το κυριότερο θέλγητρό του, πράγμα που η βιομηχανία του κινηματογράφου αναγνώρισε βασίζοντας στο βιβλίο το σενάριο της ισπανόφωνης παραγωγής «La vida conyugal» (1993).

Κων/νος Ματσούκας